Cultuurgoederen (zoals kunst en antiek) passeren dagelijks de Europese buitengrenzen. Toeristen kopen een souvenir als aandenken of een geschenk voor het thuisfront. Kunstverkopers drijven handel in waardevolle voorwerpen. Musea lenen kunst uit voor een tentoonstelling. Maar niet alle cultuurgoederen mogen de Europese Unie zomaar binnenkomen of uitgaan.
Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed (IOE)
De Douane controleert of de in- en uitvoer van cultuurgoederen volgens de juiste regels verloopt. Bijvoorbeeld door vergunningen te controleren. Dit doet zij in opdracht van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Als de Douane een verdachte situatie ziet, roept zij hulp in van de vraagbaak Cultuurgoederen. Dat is een douanier met specifieke kennis over historische voorwerpen of kunstvoorwerpen. Die beoordeelt in eerste instantie de situatie. Als de vraagbaak nader onderzoek nodig vindt, schakelt deze de Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed (IOE) in. De IOE beoordeelt de voorwerpen dan onder andere op herkomst, echtheid en ouderdom. Ook roept de Inspectie vaak hulp in van externe specialisten met specifieke vakkennis.
Uitvoervergunning en waardedrempel
Of een uitvoervergunning verplicht is, hangt af van de waarde en de ouderdom per categorie cultuurgoed. Zo geldt bijvoorbeeld voor tekeningen een waardedrempel van € 15.000 en een ouderdomsdrempel van 50 jaar. Als een tekening boven deze beide drempels uitkomt, moet u een uitvoervergunning hebben. Een uitvoervergunning voor cultuurgoederen vraagt u aan bij de Centrale Dienst voor in- en uitvoer (CDIU). Ook kan het zijn dat voorwerpen van bijzondere cultuurhistorische waarde zijn. Die krijgen een beschermde status en mogen niet zomaar de EU verlaten. Wilt u weten of een voorwerp in het register van beschermde cultuurgoederen en verzamelingen staat? Gebruik dan de zoekmachine van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.
Het Unesco-verdrag 1970
Sinds 2009 is Nederland gebonden aan wereldwijde regelgeving rond de uitvoer van cultuurgoederen: het Unesco-verdrag 1970. Het verdrag heeft als doel om met preventieve maatregelen, internationale samenwerking en regels rond terugvordering cultuurgoederen te beschermen. Inmiddels zijn er 144 landen aangesloten bij het verdrag (stand februari 2022).
Invoeren van cultuurgoederen
Voor het invoeren van cultuurgoederen uit landen buiten de EU gelden de regels van het land van herkomst. Bij de Nederlandse douane moet bij invoer aangetoond kunnen worden dat is gecontroleerd of het om beschermd cultureel erfgoed gaat. Omdat de invoer van cultuurgoederen mogelijk gebruikt wordt voor de financiering van terrorisme, voert de EU vanaf medio 2025 strengere regels in. Voor bepaalde cultuurgoederen geldt vanaf dan dat een invoervergunning of importeursverklaring nodig is. Zo is de invoervergunning vereist voor archeologische voorwerpen van meer dan 250 jaar oud, ongeacht hun waarde. De importeursverklaring is verplicht bij overige cultuurgoederen die ouder zijn dan 200 jaar en een waarde hebben van minstens 18.000 euro.
Sanctiemaatregelen en cultuurgoederen
Voor de invoer van cultuurgoederen uit de landen Syrië en Irak gelden er sanctiemaatregelen. De oorlogen in die landen hebben er voor gezorgd dat veel voorwerpen zijn gestolen of op andere manieren illegaal verkregen zijn. Om te voorkomen dat die voorwerpen in Nederland terecht komen, geldt er een handelsverbod in cultuurgoederen uit die landen.
