Onderschepte speerpunten teruggegeven aan Oekraïne
Woensdag 20 maart ontving de plaatsvervangende ambassadeur Anatolii Solovei van Oekraïne acht archeologische voorwerpen van de Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed (IOE). Vorig jaar maart onderschepte de Douane deze speer- en pijlpunten in een postpakket. Nader onderzoek van de Inspectie wees uit dat het ging om illegaal uitgevoerde goederen, afkomstig uit het wettelijk beschermde erfgoed van Oekraïne. De voorwerpen komen uit verschillende archeologische culturen en regio’s binnen Oekraïne, daterend van de Romeinse periode tot de Middeleeuwen.
Experts onderzochten samen met de Inspectie de herkomst van de voorwerpen. De speer- en pijlpunten bleken te behoren tot het wettelijk beschermde erfgoed van Oekraïne. Hierop heeft de eigenaar besloten afstand te doen van de voorwerpen.
Douane controleert steeds meer post
De Douane controleert op steeds grotere schaal postzendingen op distributiecentra door heel Nederland. Douaniers scannen met röntgenapparatuur duizenden poststukken per dag. Door geavanceerde software komen regelmatig verdachte situaties aan het licht. Toch was het in het geval van de speer- en pijlpunten het getrainde oog van een douanier dat de doorslag gaf.
De opvallende vormen op de röntgenscan vielen namelijk op. De douanier vroeg een vraagbaak Cultuurgoederen (expert op het gebied van historische voorwerpen of kunstvoorwerpen) om mee te kijken. Deze bevestigde zijn de vermoedens dat het om beschermde cultuurgoederen ging. De Douane schakelde vervolgens de Inspectie in, die de zaak heeft overgenomen en verder onderzoek heeft verricht.
Samenwerking tussen Douane en Inspectie
De Douane en de Inspectie werken al bijna 30 jaar samen om toe te zien op in- en uitvoer van cultuurgoederen. Dit toezicht doen ze aan de hand van gezamenlijk opgestelde risicoprofielen. Sinds 2023 is er ook een risicoprofiel gericht op bescherming van erfgoederen uit Oekraïne. Na de Russische inval in Oekraïne lopen erfgoedinstellingen en archeologische opgravingen grote risico’s op plundering en vernietiging. De EU en UNESCO helpen Oekraïne bij de bescherming van het culturele erfgoed. Daarbij hoort extra alertheid op voorwerpen in zendingen, of die te koop worden aangeboden.
Bestrijding van illegale handel in cultuurgoederen
Nederland geeft de goederen terug aan Oekraïne vanwege 'de Overeenkomst inzake de middelen om de onrechtmatige invoer, uitvoer en eigendomsoverdracht van culturele goederen te verbieden en te verhinderen'. Ook wel het UNESCO-verdrag 1970 genoemd. Nederland en Oekraïne zijn allebei aangesloten bij dit verdrag.
In het verdrag is opgenomen dat aangesloten landen elkaar bijstaan bij de ontdekking van illegaal uitgevoerde cultuurgoederen, en actie ondernemen om ze terug te geven aan het land van herkomst.
Eerdere teruggave aan Oekraïne
In 2018 zijn ook archeologische voorwerpen aan Oekraïne teruggegeven door de IOE. Ook deze voorwerpen werden door de douane aangetroffen. Alle houders hebben toen afstand gedaan van de voorwerpen, omdat zij het belang inzagen van het behoud van het erfgoed voor Oekraïne.
