Sancties: wat doet de Douane?

Weblogbericht | 22-09-2022 | Webredacteur Douane

Van Europese wetgeving naar douanepraktijk

De sancties van de Europese Unie (EU) worden via de sanctiewet omgezet in Nederlandse wetten en regels. Dit doet het ministerie van Buitenlandse Zaken, onze opdrachtgever voor deze taak. De Douane zorgt ervoor dat de sancties werken in de praktijk, door toezicht op onder andere de in- uit- en doorvoer van goederen waar een sanctie op zit. We zorgen ervoor dat de sanctiemaatregelen in de praktijk worden nagekomen door te controleren of goederen die (in dit geval) naar Rusland, Belarus, Donetsk en Luhansk gaan of daar vandaan komen onder de sanctiemaatregelen vallen. Zo dragen we eraan bij dat de sancties ook echt worden nageleefd.

Selectie voor controle met profielen

De eerste stap bij het controleren is het vertalen van sanctiemaatregelen naar profielen. Dit zijn een soort beschrijvingen van kenmerken in systemen. Bijvoorbeeld als goed x uit land y komt, dan moet er een signaal worden gegeven. Die systemen verwerken informatie over goederen automatisch. Dit zijn gegevens over onder andere het soort goederen, de bestemming en het land van herkomst. Die informatie komt onder andere uit aangiftes die bij in- en uitvoer moeten worden gedaan. Als het systeem een signaal geeft, openen we de zending of lading. Eventueel na een scan. Vaak controleren we dan eerst de documenten. Dat doen we ook als niet precies duidelijk is wat erin zit.

De profielen helpen ons dus bij het selecteren voor een uitgebreidere controle. Als er een vergunning bij de goederen zit, controleert de Douane deze. En als dat nodig is, dus als iets echt onder een sanctie valt of er geen vergunning is als dat nodig is, houden we een zending tegen. Zo dragen we eraan bij dat de sancties ook echt worden nageleefd.

Dat doen we vooral in de haven van Rotterdam in op het vliegveld van Schiphol, waar een groot deel van de internationale handelsstromen het land binnenkomen. In de meeste gevallen controleren we in de haven van Rotterdam omdat we vermoeden dat er in de container bijvoorbeeld zogenoemde dual-use-goederen zitten. Dit zijn producten of materialen die niet alleen ‘gewoon’ gebruikt kunnen worden, maar ook kunnen worden ingezet voor militaire doelen. Sanctieproducten waar op Schiphol vooral scherp op wordt gelet, zijn high-end computerapparatuur, luxegoederen en hoogwaardige onderdelen voor industriële productie.

Vergunning voor sanctieproduct

Soms kan er voor iets waarvoor een sanctie geldt een vergunning aangevraagd worden. Als die wordt toegekend, mag je wel in- of uitvoeren. De Douane beoordeelt de aanvragen voor vergunningen. In de praktijk zijn er op dit moment weinig zaken meer waarvoor je een vergunning kan aanvragen. Eén van de uitzonderingen: goederen voor samenwerkingen op het gebied van ruimtevaartprogramma’s. Verder zorgt de Douane ervoor dat de aanvraag voor en goedkeuring van vergunningen voor de uit- en doorvoer van hulpgoederen voor Oekraïne soepel en snel verloopt.

Sancties op dienstverlening

Bij sancties gaat het vooral om goederen, maar voor een klein deel ook om dienstverlening. Onder andere technische dienstverlening. Bijvoorbeeld iemand die alles over een bepaald wapen weet en naar Rusland gaat om mensen op te leiden om ermee te werken. Ook daar controleren we op. Niet bij de grens, maar bij de bedrijven zelf. Bij bedrijven die dit soort dienstverlening aan Rusland kunnen leveren, doen we controles. Bijvoorbeeld door de administratie te controleren.

Geen straf, wel strafbaar

EU-sancties zijn geen straffen. Ze zorgen wel voor bepaalde verplichtingen voor burgers en bedrijven die handelen met deze landen. Overtreding van de sanctiewet is een strafbaar feit, een economisch delict. De Douane controleert of burgers en bedrijven zich aan de sanctiewet houden. Onder leiding van het Openbaar Ministerie onderzoeken we overtredingen. Een belangrijk onderdeel van deze onderzoeken is informeren over de sanctiewetgeving.

We informeren natuurlijk ook om te voorkomen dat bedrijven (per ongeluk) de sanctiewet overtreden. De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO), zorgt voor een groot deel voor de communicatie met het bedrijfsleven. De Douane gebruikt voor douane-specifieke zaken douane.nl. En informeert het bedrijfsleven ook via het Overleg Douane Bedrijfsleven.

Veel handel met Rusland

Nederland handelde voor de sancties vrij veel met Rusland. In 2021 importeerde ons land voor 18,4 miljard euro aan Russische goederen, voor 90% aardolie en aardolieproducten. Daarnaast wordt vooral Russisch ijzer en staal geïmporteerd. De export naar Rusland is met 6,6 miljard euro een stuk minder. Dat gaat vooral om machines en elektrische apparaten en chemische producten. Maar uiteindelijk gaat het nog altijd om zo’n 3.000 Nederlandse bedrijven die de impact van de sancties voelen. Met Belarus handelt Nederland niet veel, met Donetsk en Luhansk helemaal weinig.